با توجه به پیچیدگی و ماهیت جرم قاچاق کالا و وجود برخی مشکلات در فرآیند تحقیقات و کشف آن به خصوص در دسترسی به اسناد و مدارک، نقش علوم جرم یابی در فرآیند کشف جرم قاچاق کالا بسیار مهم و برجسته است. به علاوه ایجاد هرگونه تغییر در مدارک و ادلّه مادی که از طریق فنون علوم جرم یابی به دست آمده دشوار است؛ از این رو اعتبار و قطعیت ادلّه و مدارک مادی مذکور به مراتب بیش از سایر ادلّه و مدارکی است که از دیگر روش ها به دست آمده است. با توجه به چالش ها و موانع موجود در زمینة جمع آوری ادلّه و مدارک و اثبات جرم قاچاق کالا علوم جرم یابی می تواند علاوه بر رفع این چالش ها و موانع، نقش بسزایی در جریان مبارزه، کشف و رسیدگی به جرم قاچاق کالا داشته باشد. براین اساس پژوهش حاضر که به روش تحلیل اسنادی انجام گرفته، با مراجعه به منابع داخلی اعم از مکتوب و الکترونیکی به بررسی جرم یابی در کشف قاچاق کالا پرداخته است؛ این پژوهش با تأکید بر عمده ترین علل اقتصادی، سیاسی و فرهنگی اجتماعی پدیده قاچاق، زمینه های مؤثر در نظام های مبارزه و پیامدهای قاچاق در ابعاد فوق را بررسی و برخی از عمده ترین راهکارهای مبارزه در ابعاد مذکور را ارائه می کند. برای پاسخ گویی به سؤال های پژوهش، کلیه اسناد و مدارک موجود و مرتبط با موضوع حاضر با استفاده از فرم گردآوری داده ها جمع آوری شده و با شیوه کیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. این پژوهش شامل بیان عمده ترین علل ظهور پدیده قاچاق(فرار از پرداخت عوارض گمرکی، پول شویی، سوءمدیریت و انحصارها، مصرف کالاهای خارجی، فساد اداری و بوروکراسی) عمده ترین پیامدهای قاچاق (کاهش سرمایه گذاری مولد، تخریب فرصت های شغلی، اقتصاد زیرزمینی، تهدید امنیت ملی، رانت خواری، قانون گریزی، فرهنگ تجمل و مصرف گرایی) و عمده ترین راهکارهای مبارزه با پدیده قاچاق )توسعه، خصوصی سازی، سرمایه گذاری، حذف مقرّرات دست و پاگیر، اصلاح الگوی مصرف، معرفی الگوی صحیح، صرفه جویی ارزی و( . . . است و درنهایت با توجه به بهره گیری از فنّاوری های جدید و بکارگیری شیوه ها و روش های نوین در فعالیت های قاچاق کالا، کارکرد علوم جر میابی در کشف قاچاق کالا )اقدامات اطلاعاتی، عملیاتی، تکمیلی) از جمله یافته های این پژوهش به شمار می روند.
)